O projektu:

Značaj kulturnog nasleđa na teritoriji opštine Bač davno je uočen i valorizovan i dosta je učinjeno od kraja 50-tih godina prošlog veka na njegovom istraživanju i zaštiti. Poslednji pokušaj da se aktivnosti zaokruže - tako da sa nasleđe dodatno istraži, zaštiti, prezentuje, te da se njime adekvatno upravlja, odvija se od 2006. godine kroz Razvojni projekat integrativne zaštite nasleđa opštine Bač „Vekovi Bača“.
Projekat „Vekovi Bača“ nastao je kao spontani odgovor na situaciju kada se pojavio interes lokalne zajednice za očuvanje nasleđa, koje se nalazilo u stanju da se ne može koristiti, odnosno prezentovati javnosti. Izuzetnu vrednost sveukupnog nasleđa ovog dela Srbije i Vojvodine čini njegova izrazita istorijska slojevitost i multikulturalnost i specifično sadejstvo čoveka sa močvarnim, ravničarskim terenom u kontaktu sa glavnom ulicom Evrope – rekom Dunavom. O velikom istorijskom značaju svedoči arhitektonsko i arheološko nasleđe Bača i njegove okoline, čije artefakte nalazimo iz vremena od pre osam milenijuma. Srednjevekovna Tvrđava Bač iz 14. veka, sa utvrđanim zamkom i podgrađem, pravoslavni manastir Bođani iz 15. veka, franjevački samostan u Baču iz 12. veka, kao i ostaci hamama iz 16. veka, tradicionalno narodno graditeljstvo, industrijsko i hidro-tehničko nasleđa, zajedno sa bogatim prirodnim i nematerijalnim nasleđem predstavljaju izuzetan potencijal za razvoj kulturnog, ekološkog, verskog i turizma posebnih interesovanja.
Kada je krajem 2005. godine u Pokrajinskom zavodu napravljen koncept projekta, nazvan „Vekovi Bača“ (autor dr Slavica Vujović), postavljeni su ciljevi i okvirni akcioni plan za period 2006-2010. sa isticanjem njegovog razvojnog karaktera i integrativnog pristupa zaštiti.

Ciljevi Projekta:
dodatno istražiti, valorizovati i reinterpretirati kulturno nasleđe;
očuvati autentičnost nasleđa;
osposobiti što više prostora za održivo korišćenje;
podići svest lokalne zajednice o značaju i vrednostima kulturnog nasleđa;
pronaći održivi model za upravljanje procesima zaštite nasleđa;
napraviti pretpostavke za razvoj i zapošljavanja bazirano na naučnim istraživanjima, restauraciji, formiranju muzejskih punktova, negovanju starih zanata, kulturnom turizmu;
napraviti preduslove za upis ove teritorije, kao kulturnog predela, na Listu svetske kulturne i prirodne baštine UNESKO-a.

Struktura Projekta:
Struktura projekta Vekovi Bača i njegova realizacija osmišljeni su u skladu sa savremenim projektnim menadžmentom. Ovakvom pristupu odgovarao je model upravljanja portfoliom projekata, koje omogućava istovremeno upravljanje sa više projekata ili programa. Svakako, rešavanje svakog novog problema (skupa problema) tražilo je originalan pristup. U slučaju projekta Vekovi Bača, baziranog na sveobuhvatnom pristupu bio je prihvatljiv otvoreni model.
Pored otvorenog modela (strateškog) planiranja koji omogućava objedinjavanje rezultata ostvarenih u okviru pojedinačnih potprojekata, stvorena je mogućnost i za objedinjavanje rezultata srodnih aspekata u tematske celine. Rezultati aktivnosti postignuti u istim oblastima zaštite, grupišu se u tri komponente projekta – A: istraživanja, B: konzervaciju i V: korišćenje. Ovo se vidi kao način sprovođenja u delo filozofije jednakosti (ravnopravnosti) aspekata zaštite i očuvanja kulturnog nasleđa.

Realizacija Projekta:

U prvom periodu 2006–2010. Vekovi Bača su se bavili kulturnim nasleđem na teritoriji Opštine Bač, u skladu sa postavljenim zadacima i ciljevima projekta. Tvrđava Bač je imala prioritet u realizaciji, što je omogućilo obimna istraživanja i privođenje nameni Donžon kule. Ostvarena je tehnička pomoć kroz program Saveta Evrope i međunarodna saradnja sa Republikom Italijom u okviru projekta I.Ne.P.S, kojom su bili obuhvaćeni i Franjevački samostan u Baču i Manastir Bođani. Drevni Bač sa okruženjem upisan je na Preliminarnu listu svetskog nasleđa u martu 2010. godine, što je doprinelo njegovom uvrštavanju u Prostorni plan Republike Srbije. Koordinaciju projekta i aktivnosti na istraživanju i tehničkoj zaštiti vodio je Pokrajinski zavod, dok je Fond „Vekovi Bača“ bio zadužen za aktivnosti na nivou lokalne zajednice, polako preuzimajući ulogu u procesu očuvanja i korišćenja nasleđa i širenju mreže učesnika.
Nakon završetka prvog perioda i evaluacije ukupno postignutih rezultata projekta Vekova Bača i rezultata ostvarenih kroz međunarodnu saradnju zaključeno je da su ciljevi i zadaci dobro postavljeni, da imaju nesporan razvojni potencijal, te da je neophodan nastavak. Koncept se pokazao živim i aktuelnim, a integrativnost je doprinela multidisciplinarnosti na delu.

Drugi period 2011–2015. je započet pronalaskom ostatka freske Raspeća Hristovog sa Bogorodicom i Sv. Jovanom iz 13. veka u Franjevačkom samostanu u Baču, što je povećalo interesovanje javnosti, osnažilo podršku i dovelo 2013. do novog italijansko-srpskog projekta, koji je označio početak višegodišnjih radova na obnovi ugroženog bođanskog fresko-slikarstva. Narednih pet godina obeležilo je rad na definisanju karaktera teritorije Bača sa okruženjem kao kulturnog predela i širenje njegovih granice i na susedne opštine Bačka Palanka i Odžaci. Nastavljeno je sa stvaranjem uslova za održivo korišćenje ključnog spomeničkog nasleđa.
Formiran je Edukativni centar u podgrađu Tvrđave Bač, gde se od 2014. nalazi i sedište Fonda „Vekovi Bača“. Obezbeđena je donacija Evropske Unije za projekat rehabilitacije Franjevačkog samostana u Baču. Vekovi Bača su nastavili da privlače nove partnere i nude svoje rezultate kao ulog za učešće u projektima. Na tom planu najveći iskorak je učinjen kroz partnersko učešće u međunarodnom istraživačkom projektu „HEROMAT“ (2012-2015), koji je doprineo većoj vidljivosti i uvećanju znanja o Tvrđavi Bač, kroz aspekt materijala.

Rezultati Vekova Bača javnosti su predstavljeni posredstvom izložbe „Kako očuvati i koristiti kulturo nasleđe – jedna decenija razvojnog projekta integrativne zaštite nasleđa Vekovi Bača“, koja je bila postavljena u Galeriji Matice srpske u Novom Sadu (15.7 – 14.10.2016.) i Velikoj galeriji Doma Vojske Srbije u Beogradu (30.6 – 19.7.2017.), sa bogatim pratećim programom: tematskim forumima, stručnim vođenjima i dečjim radionicama. Objavljena je i knjiga „Kako očuvati i koristiti kulturo nasleđe – doprinos Vekova Bača“, autora dr S. Vujović

U toku je realizacija trećeg perioda 2017–2021. u kome je planirano:

-Franjevački samostan u Baču – završetak rehabilitacije i aktivno uključenje u turističku i obrazovnu ponudu
-doprinos obeležavanju Evropske godine kulturnog nasleđa 2018
-završetak nominacije Istorijskog mesta Bač sa okruženjem i upis ovog kulturog dobra na Uneskovu Listu svetske kulturne i prirodne baštine
-Manastir Bođani – završetak konzervacije i restauracije celokupnog fresko-slikarstva u crkvi Vavedenja Presvete Bogorodica i obeležavanje 300 godina od njenog podizanja
-Tvrđava Bač – realizacija druge faze rehabilitacije (severoistočni sektor utvrđenog zamka; Kula kapija podgrađa „Šiljak“, rekonstrukcija kuće od naboja u kompleksu Edukativnog centra u podgrađu)
-Hamam – istraživanja i interventni radovi, stvaranje uslova za međunarodnu saradnju
-Kapela Sv. Antuna Pustinjaka u šumi – istraživanja, ispitivanja i konzervacija
-zajednički programi sa Laboratorijom za ispitivanje materijala u konzervaciji
-aktivno učešće u difuznoj muzealizaciji i upravljanju kulturnim predelom

Učesnici u aktivnostima projekta Vekovi Bača i međunarodnih partnerskih projekata:

PZZZSK: Zoran Vapa, direktor Pokrajinskog zavoda (PZZZSK)

Koordinator projekta, inicijator i autor koncepta: dr Slavica Vujović

Arhitektura
PZZZSK– arhitekti konzervatori: dr Slavica Vujović, Rastko Vlajković, Ljiljana Stražmešterov, Jelena Filipović, Nataša Ratković, Branislav Milićević, tehničari konzervatori: Veljko Novaković, Aleksandra Pekez; saradnici: Anja Ivanović, Ivana Vasilijević; saradnici u oblasti statike: Pjetro Faraone, Čaba Majaroš

Arheologija:
PZZZSK – arheolozi kozervatori: Dragan Anđelić, Ivana Pašić; MV: Nebojša Stanojev, Marija Jovanović; GM: Dragan Radojević; Fond Vekovi Bača: Vesna Glavočević

Istorija umetnosti:
PZZZSK – istoričari umetnosti konzervatori: Dejan Radovanović, dr Bogdan Janjušević; Ministarstvo kulture R. Hrvatske: Lukrecija Pavičić Domjan, Ranka Sarčević Virt, Martina Juranović Tonejc; saradnici: dr Ljiljana Stošić, dr Denis Vokić i dr Dušan Škorić

Etnologija:
PZZZSK: dr Mirjana Đekić, saradnik: dr Tijana Jakovljević-Šević

Konzervacija slikarstva:
PZZZSK – konzervatori restauratori: Siniša Zeković, Mario Vuknić, Jasna Gulan, Maja Veličković, Miroslav Zakić, Olivera Brdarić, Zoran Barišić, Vladimir Petrović, Miroslav Nonin, Dragan Sič, GMS: dr Daniela Korolija Crkvenjakov; ISCR: Donatela Kavacali, Mario Hose Mano, Antonela Amoruso, Silvia Pisagroja, Gabriela Gazi, Đulija Kervi

Konzervacija drveta:
PZZZSK– konzervatori restauratori: Rastko Čurčić, Tanja Tomić, Miloš Vujaklija; tehničari: Goran Radaković, Dejan Radaković

Konzervacija metala:
PZZZSK: Lajoš Lukači, MV: Ana Oleaš

Konzervacija tekstila:
MV: Bojana Kostić Krčadinac

Ispitivanje materijala (uzroka degradacije):
TFUNS – tehnolozi: prof. dr Jonjaua Ranogajec, , prof. dr Siniša Markov, prof. dr Eva Lončar, dr Snežana Vučetić, Ognjen Rudić, Helena Hiršenberger, Damir Čjepa, Ana Vidaković; RZZSK: mr Aleksa Jelikić; FTN - Departman za građevinu: prof. dr Vlastimir Radonjanin, prof. dr Mirjana Malešev, prof. dr Miroslava Radeka, Vesna Bulatović, tehnolog; UP: prof. dr Đovani Rico; CIK: Vesna Živković; ISCR – hemičari: dr Đankarlo Sidoti; saradnici: mr Milica Marić Stojanović, hemičar

Planiranje prostora i zaštita prirode:
ZAVURBVO: Svjetlana Reko, mr Vladimir Pihler; PZZP: dr Jadranka Delić

Fotografija:
PZZZSK: Nedeljko Marković, Vladimir Petrović

Dokumentacija:
PZZZSK: Katarina Dobrić, Radovanka Gulan

Poslovno-administrativna podrška:
Nevenka Anušić, Zora Anđelić, Tanja Vojnović, Branka Mačkaški, Dragica Kostić, Petar Topić, Stana Pastornački

Tim Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture, Petrovaradin:

Partnerski projekti – proizašli iz aktivnosti Projekta:

Partneri Projekta:

Podrška projektu: